Praktisch handvat: onbalans en regeltoestanden

Een veel gehoorde term. Onbalans. Onbalans op het net is één van de grote uitdagingen binnen de energietransitie. Het gaat om de juiste balans tussen vraag en aanbod van stroom. Kort gezegd: deze moet altijd met elkaar in balans zijn. Als dat niet het geval is, spreken we van onbalans. 

Ik vind het soms nog lastig, als er dus spraken is van onbalans, om dit te benaderen “vanuit het net”. Omdat ik vast niet de enige ben, of wel, heb ik een overzicht gemaakt van hoe de geldstromen nu eigenlijk lopen in het geval van onbalans. Afhankelijk van je energiecontract, krijg je namelijk wel of geen onbalansresultaat doorbelast.

Een aantal belangrijke begrippen overzichtelijk gemaakt:

• TSO: TenneT
• BRP: Balancing Responsible Party
• Nominatie: voorspelling van het verbruik en/of afname voor D+1
• ISP: tijdslot van 15-minuten
• Balansdelta: de verschillen tussen de hoeveelheden energie die voor opregelen en afregelen worden geactiveerd. Deze delta's geven een indicatie van de netto-acties van TenneT binnen de ISP.

Zoals wellicht bekend, wordt verrekening altijd toegewezen aan verschillende regeltoestanden. Deze zijn:

• Regeltoestand -1: er is een overschot, en TenneT regelt binnen de ISP alleen 'af'
• Regeltoestand 0: Er is balans, en er zijn geen op- of afregeling door TenneT
• Regeltoestand +1: er is een tekort, en TenneT regelt binnen de ISP alleen 'op'
• Regeltoestand 2: er is binnen de ISP zowel een tekort als een overschot, waardoor TenneT op- en af regelt

Let op dat er in deze situatie wordt geredeneerd vanuit het net. En het ondersteunen van het net zorgt voor een compensatie.

• 'Opregelen' houdt dus in dat er meer wordt geproduceerd, of minder wordt verbruik.
• 'Afregelen' houdt in dat er meer wordt afgenomen of minder wordt geproduceerd.

Met name regeltoestand 2 is nogal bijzonder. Regeltoestand 2 treedt op wanneer er binnen een kwartier zowel een overschot als een tekort aan elektriciteit op het net ontstaat. Dit kan gebeuren wanneer grote partijen hun productie of afname snel aanpassen aan de fluctuerende onbalansprijzen. Stel je voor dat een groot windpark, die eerst volop elektriciteit produceerde vanwege hoge prijzen, abrupt stopt vanwege een prijsdaling; een aanvankelijk overschot kan dan snel omslaan in een tekort.

TenneT, de beheerder van het hoogspanningsnet, moet in zo’n situatie snel ingrijpen om de stabiliteit van het net te waarborgen. Dit houdt in dat er binnen hetzelfde kwartier zowel moet worden afgeregeld (productie verminderen) als opgeregeld (productie verhogen). Voor elke onbalansdelta (een hoeveelheid energie die geladen of ontladen wordt) moet dan worden betaald, wat kan resulteren in een negatief handelsresultaat voor die ISP.

Via de 'balansdelta met verrekenprijzen' website van TenneT, of via ons dataplatform E-nalytics, kun je live zien wat de actuele stand van zaken is rondom de onbalans in het net. De definitieve vaststelling volgt altijd pas de volgende ochtend. Bottom line is hoe alles werkt ook netjes terug te vinden in de 17 pagina dikke handleiding van TenneT, ik vind deze persoonlijk alleen wat minder fijn leesbaar voor dagelijks gebruik.

Om de situatie op jezelf te betrekken: de manier waarop jouw verbruik of productie wordt verrekend, hangt af van de afspraken die je hebt gemaakt in het energiecontract met je BRP. Krijg je onbalansresultaat doorbelast, of is dit 'afgekocht' om ongewenste risico’s op schommelingen te beperken?

Voor we de praktijk in gaan, nog even kort over nomineren. Dagelijks moeten BRP partijen uiterlijk 12:00 uur, een dag van tevoren, aangeven wat zij verwachten dat alle klanten in het portfolio gedurende de dag gaan afnemen en produceren. Deze inschatting is bepalend voor de mogelijkheid tot geld verdienen, want de inschatting is je 0-lijn om van af te wijken of eventueel additionele revenuen te genereren op de onbalansmarkt.

Als je bijvoorbeeld als batterij eigenaar actief bent op de onbalansmarkt, en er wordt geen nominatie gedaan m.b.t. je profiel voor morgen, dan is laden gelijk aan 'BRP tekort' en ontladen gelijk aan 'BRP overschot'. Om de praktische voorbeelden hieronder te duiden is uitgaan van een batterij met een nul-nominatie handig.

Als je BRP partij wel een nominatie doet, dan moet je hier dus rekening mee houden als je gedurende dag extra gaat (bij)sturen ten opzichte van deze nominatie. Afrekening is namelijk op basis van afwijkingen van de nominatie (en je contract, zoals eerder aangestipt).

We zetten nog even alle regeltoestanden op een rijtje met wat er praktisch gebeurt:

Regeltoestand 0 (Geen op- of afregeling door TenneT):

• BRP Tekort:
• Als de onbalansprijs positief is, betaalt BRP aan TSO.
• Als de onbalansprijs negatief is, betaalt TSO aan BRP.
• BRP Overschot:
• Als de onbalansprijs positief is, betaalt TSO aan BRP.
• Als de onbalansprijs negatief is, betaalt BRP aan TSO.

Let op dat dit vrij weinig gebeurt. Als er namelijk niet op- of afgeregeld hoeft te worden is het net in balans, en er zijn altijd afwijkingen ten opzichte van de voorspelling een dag ervoor. Daarbij regelt TenneT in tegen stelling tot TSO’s in andere landen momenteel niet pro-actief, altijd reactief.

Regeltoestand +1 (Alleen opregelen door TenneT):

• BRP Tekort (en dus meer verbruik dan de nominatie):
• Als de prijs voor opregelen positief is, betaalt BRP aan TSO.
• Als de prijs voor opregelen negatief is, betaalt TSO aan BRP.
• BRP Overschot (en dus minder verbruik dan de nominatie):
• Als de prijs voor opregelen positief is, betaalt TSO aan BRP.
• Als de prijs voor opregelen negatief is, betaalt BRP aan TSO.

Regeltoestand -1 (Alleen afregelen door TenneT):

• BRP Tekort (en dus meer verbruik dan de nominatie):
• Als de prijs voor afregelen positief is, betaalt BRP aan TSO.
• Als de prijs voor afregelen negatief is, betaalt TSO aan BRP.

• BRP Overschot (en dus minder verbruik dan de nominatie):

• Als de prijs voor afregelen positief is, betaalt TSO aan BRP.

• Als de prijs voor afregelen negatief is, betaalt BRP aan TSO.

Regeltoestand 2 (Zowel op- als afregelen door TenneT):

• BRP Tekort:
• Als de prijs voor opregelen of middenprijs (bij 'reverse pricing') hoger is, betaalt BRP aan TSO.
• Als deze prijzen negatief zijn, betaalt TSO aan BRP. Dit is overigens voor een groot deel theoretisch, aangezien negatieve prijzen bij regeltoestand 2 heel bijzonder zijn.....
• BRP Overschot:
• Als de prijs voor afregelen of middenprijs (bij 'reverse pricing') lager is, betaalt TSO aan BRP.
• Als deze prijzen negatief zijn, betaalt BRP aan TSO.

Bij regeltoestand 2 zien we in de praktijk dat de richting van betaling veelal van de BRP naar de TSO is, dat je met Ex-post kosten kunt verlagen, maar geld verdienen is schaars. Daarover zul je in een andere blog meer lezen.

Overigens is ook zo, dat in het geval TenneT op- en afregelt gedurende dezelfde 'ISP' (slot van 15-minuten), dit niet per definitie hoeft te leiden tot regeltoestand 2. Voordat we kijken naar deze uitzonderingen is het wel belangrijk om ook iets te begrijpen van de balans delta. Dit zijn namelijk de verschillen tussen de hoeveelheden energie die voor opregelen en afregelen worden geactiveerd. Deze delta's geven een indicatie van de netto-acties van TenneT binnen de ISP. Omdat we dit informatieve stuk een 'praktisch handvat' willen laten zijn, zal ook dit onderwerp worden bewaard voor een andere blog. 

Wil je nu al meer informatie ontvangen? Neem dan contact met ons op.